Oskarżony ma pewne prawa, które gwarantują mu sprawiedliwy proces. Ważne jest, aby nie tylko znać te prawa, ale również wiedzieć, co one dokładnie oznaczają. Dla naszych czytelników przygotowaliśmy zestawienie praw przysługujących oskarżonemu wraz z ich krótkim omówieniem.

Zostałeś oskarżony w Holandii? Czeka Cię sprawa w sądzie? Zobacz, do czego masz prawo!

• Prawo do informacji o przestępstwie, którego dotyczy podejrzenie, zgodnie z art. 6 EKPC.
• Prawo do wybranego adwokata (art. 28, ust. lid 1 Sv).
• Prawo do skontaktowania się z adwokatem (art. 28, ust. lid 2 Sv).
• Prawo do pomocy adwokata podczas przesłuchania.
• Prawo do milczenia (art. 29, ust. 1 Sv).
• Prawo do zapoznania się z dokumentami proceduralnymi (art. 30 Sv).
• Prawo do informacji o oskarżeniu.

Podkreślamy, że jako podejrzany masz prawo do uzyskania informacji, o popełnienie jakiego przestępstwa jesteś podejrzany. Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że podejrzany ma zostać poinformowany o nie tylko o tym, o jakie przestępstwo jest podejrzewany, ale także o samym fakcie popełnienia przestępstwa.

Masz prawo sam wybrać adwokata, który pomoże Ci w sprawie karnej. Najlepiej, jeśli jeszcze przed rozprawą skontaktujesz się z adwokatem, w celu omówienia sprawy i ustalenia strategii obrony.

Jako podejrzany masz prawo skontaktować się ze swoim adwokatem. Uprawnienie to dotyczy wyłącznie podejrzanych, którzy zostali aresztowani. Dopóki nie zostaniesz aresztowany, sam decydujesz o tym, jak często będziesz kontaktował się z adwokatem.

Możesz zadzwonić do adwokata na niektórych posterunkach policji. Funkcjonariusze zezwalają na to przed lub po przesłuchaniu. Zawsze zapytaj!

Ponadto Twój adwokat może odwiedzić Cię na komisariacie policji. Umowę z adwokatem możesz zawrzeć jeszcze przed przesłuchaniem.

Jako podejrzany, od dnia 1 marca 2016 roku, masz prawo do pomocy prawnej podczas przesłuchania prowadzonego przez policję.

Obecność prawnika podczas przesłuchania przez policję ma wiele zalet:
• przede wszystkim obecność adwokata podczas przesłuchania uniemożliwi funkcjonariuszom wywieranie niesprawiedliwej presji na podejrzanego. Obecność adwokata jest bardzo ważna. Może on interweniować, gdy pytania zadawane przez funkcjonariuszy wykroczą poza granice tego, co jest dozwolone;
• adwokat zweryfikuje, czy oświadczenie, które zostanie zapisane przez funkcjonariuszy, odpowiada oświadczeniu, które złożyłeś. Funkcjonariusze często streszczają Twoją historię własnymi słowami, dodając (najczęściej nieświadomie) prawne terminy, które z kolei mogą być ważne dla udowodnienia winy. Adwokat, który jest obecny podczas przesłuchania przez policję, będzie miał na to oko i może zażądać natychmiastowej zmiany oświadczenia;
• adwokat wskaże Ci, kiedy powinieneś powołać się na swoje prawo do milczenia;
• adwokat dzięki zdobytemu doświadczeniu może wywnioskować, z zadawanych przez funkcjonariuszy pytań, jakimi dowodami dysponują. Wiedza ta może następnie być wykorzystana do omówienia z Tobą strategii obrony;
• obecność adwokata podczas przesłuchania umożliwia śledzenie całego procesu. Ponadto adwokat jest na bieżąco informowany, co dzieje się w sprawie. Ma to tę zaletę, że może on w razie potrzeby interweniować, a także dostosowywać strategię obrony do nowych okoliczności.

Podsumowując - obecność adwokata podczas przesłuchania przez policję może mieć duże znaczenie dla późniejszego skazania lub uniewinnienia.

Jednym z najważniejszych praw przysługujących podejrzanemu podczas przesłuchania jest prawo do milczenia. Wynika ono z zasady, mówiącej o tym, że podejrzany nie ma obowiązku współpracy z organami ścigania. Prawo do milczenia zostało określone w art. 29 ust. 1 Kodeksu karnego.

Funkcjonariusz jest zobowiązany do poinformowania Cię o tym prawie. Realizując obowiązek, na początku przesłuchania powie: „nie musisz odpowiadać na zadawane pytania”.

Wiele osób mylnie uważa, że jeśli podejrzany milczy, sędzia z góry uzna jego winę, choć tak naprawdę nie popełnił on przestępstwa. W rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Sędziowie wiedzą, że prawo do milczenia jest uprawnieniem przysługującym podejrzanemu, a skorzystanie z niego nie przesądza o winie.

Jeśli zachodzi taka potrzeba, powinieneś skorzystać z prawa do milczenia. Natomiast gdy nie wiesz, o co dokładnie podejrzewa Cię policja lub nie możesz oszacować, jakie dowody ma policja, wskazane jest skorzystanie z prawa do milczenia, aż do czasu uzyskania dostępu do oficjalnego raportu.

Zasadniczą zaletą ze skorzystania z prawa do milczenia jest nietworzenie przeciwko sobie dowodów. Co więcej, że jeśli poza oświadczeniem ofiary, nie ma innych dowodów wskazujących na winę podejrzanego, jednocześnie nie ma wystarczających podstaw, aby udowodnić popełnienie przestępstwa. Zwiększa to szansę na uniewinnienie przez sąd, o ile sprawa nie zostanie wcześniej umorzona i trafi do sądu.

Szczególnie w sytuacji, gdy adwokat doradza skorzystanie z prawa do milczenia, nie jest rozsądnym działaniem odpowiadanie na pytania policji. Za każdym razem lepiej jest odpowiedzieć w następujący sposób: „polegam na moim prawie do milczenia na podstawie porady mojego adwokata” lub skracając „prawo do milczenia”. Możesz także powiedzieć: „nie odpowiadam na to pytanie”.

Mimo skorzystania z prawa do milczenia policja będzie próbowała Cię przesłuchać. Tutaj powinieneś uważać i nie ulec namowom funkcjonariuszy. Policja zada Ci wszystkie pytania, które przygotowała wcześniej. Na każde z nich możesz krótko odpowiedzieć: „prawo do milczenia”.

Nie odpowiadaj na pytania Policji, nawet gdy funkcjonariusze mówią, że jeśli nie masz nic do ukrycia, możesz bezpiecznie odpowiedzieć na dane pytanie, a jeśli nic nie oświadczysz, to zostaniesz aresztowany lub zatrzymanym na dłużej, że to sędzia chce otrzymać Twoje oświadczenie. Nie obawiaj się negatywnych konsekwencji związanych ze skorzystaniem z prawa do milczenia.

Choć najczęściej rozsądniej jest powołać się na swoje prawo do milczenia w odpowiedzi na wszystkie pytania, tak możesz ocenić indywidualnie każde pytanie oraz zdecydować, czy chcesz na nie odpowiadać. Pamiętaj, że to Ty decydujesz o tym, co oświadczysz policji, a czego nie. Nie musisz obawiać się, że sędzia uzna to za dziwne. Możesz mieć powody do nieskładania oświadczenia, nawet jeśli jesteś niewinny. Zawsze najpierw rozmawiaj ze swoim adwokatem o tym, co chcesz oświadczyć!

Jeśli zadecydujesz, że chcesz częściowo odpowiedzieć na niektóre pytania, a na niektóre nie, policja będzie starała się, aby uzyskać odpowiedzi na istotne dla nich pytania. W tym przypadku działają według następującego schematu:
• zatrzymują się z tematem pytań,
• powracają do nawiązania kontaktu,
• omawiają motywację (ustalają, dlaczego podejrzany nie chce złożyć wyjaśnień),
• analizują przesłuchanie z innymi funkcjonariuszami,
• informują o podjęciu decyzji,
• zatrzymują lub kontynuują przesłuchanie.

Podczas przesłuchania zauważysz, że w pewnym momencie pytania będą wręcz sugerujące, że Twoje milczenie na pewne tematy oznacza, że stajesz się coraz bardziej podejrzany. Nie przejmuj się tym! Nie daj się zastraszyć! Sędzia wystarczająco profesjonalnie podchodzi do spraw, aby uszanować Twoje prawo do milczenia.

Jeśli uzgodniłeś ze swoim adwokatem, że zachowasz całkowite milczenie, najlepiej jeśli będziesz się tego trzymać. Składaj odpowiedzi na pytania tylko wtedy, gdy wcześniej Twój adwokat wyrazi na to zgodę.

Korzystając z prawa do milczenia nie musisz mówić, że czegoś nie zrobiłeś lub nie byłeś w danym miejscu. Milczenie oznacza całkowite milczenie!

Powinieneś na to spojrzeć w ten sposób: możesz złożyć swoje oświadczenie później, kiedy zostaniesz oskarżony i sprawa zostanie wniesiona do sądu. Jest to zawsze łatwiejsze niż wtedy, gdy trzeba wracać do złożonego oświadczenia podczas przesłuchania.

Wielu podejrzanych, ale także funkcjonariusze nie wiedzą, że masz prawo dostępu do dokumentów procesowych. Prawo to można znaleźć w artykule 30 ust. 1 Sv.

W celu zrealizowania uprawnienia, powinieneś złożyć pisemny wniosek do prokuratora o udostępnienie dokumentów procesowych. To zadanie warto powierzyć adwokatowi. Możesz poprosić prokuratora o dostarczenie kopii dokumentów procesowych.

Niestety, ten przepis wydaje się być w praktyce martwy. Policja najczęściej ma niewielką lub żadną wiedzę na ten temat, a prokurator zwykle odmawia dostarczenia kopii dokumentów procesowych w oparciu o interesy dochodzenia.

We wszystkich przypadkach radzimy poprosić o przesłanie dokumentów procesowych przed rozprawą. Jeśli odmówiono Ci dostępu do dokumentów, na tej podstawie możesz odmówić złożenia oświadczenia – powołując się na swoje prawo do zachowania milczenia, ponieważ ponosisz krzywdę jako podejrzany, z powodu odmowy wglądu w dokumenty proceduralne.

Podsumowując: masz prawo wglądu do dokumentów proceduralnych od pierwszego przesłuchania, w celu jego zrealizowania musisz przygotować stosowny wniosek, ale pamiętaj, że niestety nie zawsze Twoje uprawnienie zostanie zrealizowane. Gdy nie uzyskasz wglądu do dokumentów procesowych, powołaj się na tej podstawie na swoje prawo do milczenia.

Jako podejrzany nie możesz zostać zmuszony do wypowiedzenia się na temat Twojej rodziny. Jest to również znane jako przywilej. Jako podejrzany masz zatem dwie podstawy, w związku z którymi możesz odmówić złożenia wyjaśnienia:
• nie musisz nic wyjaśniać o sobie (nazywa się to prawem do milczenia),
• nie musisz nic zeznawać o rodzinie (nazywa się to przywilejem)